6 listopada 2025 r., godz. 18.00
Ratusz w Białymstoku, Rynek Kościuszki 10
Wstęp wolny, obowiązują zapisy.
Każda zarejestrowana osoba otrzyma darmowy egzemplarz publikacji oraz mapę województwa białostockiego z lat 1925–1932, na której zaznaczono miejsca rabunków dzieł sztuki oraz ich dalszy przepływ do Grodna, a następnie Białegostoku.
Informacje i zapisy: wip@muzeum.bialystok.pl, 509 336 930.
Uczestniczki dyskusji:
– dr Krystyna Stawecka
– Monika Stalończyk
– Anna Dąbrowska
Prowadzenie:
– Piotr Niziołek
Zapraszamy na spotkanie poświęcone katalogowi najnowszej wystawy „Milczące obrazy – Opowieść o dziełach wywiezionych z Białegostoku”.
Podczas wydarzenia poznacie losy dzieł sztuki, archiwaliów i księgozbiorów skonfiskowanych w czasie okupacji sowieckiej z majątków, dworów i domów prywatnych na Białostocczyźnie.
Katalog to bogato ilustrowane opracowanie, prezentujące efekty dwuletniego projektu badawczego Muzeum Podlaskiego. Publikacja dokumentuje odkrycia, które pozwoliły na nowo odczytać historię utraconych dzieł i ich powrotu do zbiorowej pamięci.
Opowieść o dziełach wywiezionych z Białegostoku
Ekspozycja opowiada o rabunkowej polityce okupantów radzieckich, motywowanej chęcią zniszczenia polskości, pamięci o trwaniu narodu i jego dziedzictwie kulturowym. Dzieła sztuki, archiwalia, księgozbiory, rzemiosło artystyczne, konfiskowane, rozkradane, wyrwane ze swego naturalnego otoczenia, rozproszone, pozbawione kontekstu miejsca, stać się miały narzędziami w kreowaniu nowej sowieckiej rzeczywistości. Obiekty zabytkowe miały służyć zobrazowaniu nieodwracalnych zmian społecznych i stać się symbolem zwycięstwa proletariatu.
Miejsca, z których pochodzą prezentowane na wystawie obrazy, to między innymi Brzostowica Wielka, Massalany, Kudrawka, Rudka i Białystok. Zrabowane z pałaców, dworów i mieszkań, jesienią 1939 roku zostały przewiezione do muzeum w Grodnie. Część z nich w 2. połowie 1940 roku trafiła do Białegostoku z przeznaczeniem do tworzonego w mieście Muzeum Sztuk Pięknych.
Przechowywane w Miejskiej Bibliotece Publicznej nie doczekały się prezentacji w nowym muzeum, które najprawdopodobniej nigdy nie zostało otwarte. W czasie okupacji niemieckiej osoby zaangażowane w działalność konspiracyjną, w tym nauczyciele tajnego nauczania, z narażeniem życia ocaliły nieznaną nam liczbę zrabowanych zabytków. Ukryte w różnych miejscach miasta przetrwały wojnę.
Po wyzwoleniu obiekty te były przekazane do dyspozycji Ministerstwa Kultury i Sztuki, część miała zostać przewieziona do Muzeum w Toruniu. W 1946 roku 30 obrazów i przypuszczalnie innych obiektów wywieziono z Białegostoku do Krakowa, gdzie zostały zdeponowane na Wawelu. To właśnie one, ale też inne zapomniane, przez wiele lat nieszukane, zostały odnalezione, a wraz z nimi przypomniana historia utraty historycznego dziedzictwa naszego regionu, boleśnie dotkniętego dwoma okupacjami oraz niemal totalną utratą dóbr kultury.
Przeprowadzone badania dają nadzieję na odnalezienie innych zrabowanych obiektów, które wciąż mogą znajdować się w polskich muzeach, w obcym sobie środowisku, w magazynach czy na wystawach gdzie stanowią jedno z wielu do końca nierozpoznanych dzieł.
Źródło: muzeum.bialystok.pl
