Kiedy na świat przychodzi dziecko, ubezpieczony ojciec może również skorzystać z urlopu. Oprócz popularnego ojcowskiego, tata ma także prawo do urlopu rodzicielskiego na równych zasadach z mamą. Dodatkowo, jeśli matka zrezygnuje z urlopu macierzyńskiego po 14 tygodniach od narodzin dziecka, mężczyzna może na równi z kobietą skorzystać z tego uprawnienia.
– Ojcowie objęci ubezpieczeniem chorobowym, na przykład w ramach umowy o pracę, umowy zlecenia, czy działalności gospodarczej, mają prawo do dwóch tygodni urlopu ojcowskiego, z którego najchętniej korzystają.W pierwszych czterech miesiącach 2025 roku ZUS wypłacił 46 tys. zasiłków za czas urlopu ojcowskiego, a w 2024 roku liczba ta przekroczyła ponad 162 tys. W województwiepodlaskim z tego przywileju od stycznia do kwietnia 2025 roku skorzystało 1,25 tys. mężczyzn, podczas gdy w ubiegłym roku było ich 4,3 tys. – informuje Katarzyna Krupicka regionalna rzeczniczka prasowa ZUS województwa podlaskiego.
Z urlopu ojcowskiego mogą skorzystać wyłącznie mężczyźni. Przysługuje on w przypadku narodzin dziecka oraz w sytuacji przysposobienia. Zasiłek wynosi 100 proc. podstawy wymiaru i trwa 2 tygodnie. Może być wykorzystany jednorazowo albo w dwóch częściach, przy czym żadna z nich nie może być krótsza niż tydzień. Ubezpieczony ojciec ma rok na skorzystanie z urlopu, licząc od dnia narodzin dziecka lub od momentu uprawomocnienia się postanowienia o przysposobieniu, jednak nie dłużej niż do ukończenia przez dziecko 14. roku życia.
Urlop macierzyński także dla ojców
Przy urodzeniu lub przyjęciu na wychowanie jednego dziecka zasiłek macierzyński za okres urlopu macierzyńskiego trwa 20 tygodni. W przypadku urodzenia bliźniaków lub przyjęcia ich na wychowanie, okres ten wydłuża się do 31 tygodni. Dla trojaczków wynosi 33 tygodnie, dla czworaczków 35 tygodni, a dla pięcioraczków i większej liczby dzieci – 37 tygodni. Pierwsze 14 tygodni urlopu macierzyńskiego jest zarezerwowane wyłącznie dla matki. Tylko w wyjątkowych sytuacjach, takich jak śmierć matki lub porzucenie dziecka, ojciec może w tym czasie przejąć opiekę nad noworodkiem. Po upływie 14 tygodni, jeśli mama zdecyduje się wrócić do pracy, opiekę nad maluchem może przejąć ubezpieczony tata. Z tej możliwości w 2024 roku skorzystało 6,3 tys. ojców, w regionie 181, a w ciągu pierwszych czterech miesięcy 2025 roku – 1,9 tys. mężczyzn, w tym 44 w województwie podlaskim.
Rośnie liczba ojców korzystających z urlopów rodzicielskich
– Choć wciąż to matki najczęściej zajmują się dziećmi, w wyniku wprowadzenia dyrektywy work-life balance coraz więcej ojców decyduje się na urlop rodzicielski. W 2024 roku z tej formy skorzystało 42 tys. ojców, w porównaniu do 19 tys. w 2023 roku oraz zaledwie 3,7 tys. w 2022 roku. Od stycznia do kwietnia tego roku na urlopie rodzicielskim przebywało 18 tys. ojców, w tym 511 mężczyzn z województwa podlaskiego. W 2024 roku w regionie wypłacono zasiłek macierzyński w ramach urlopu rodzicielskiego dla 1,2 tys. panów. Najwyższa wysokość zasiłku macierzyńskiego wypłacona mężczyźnie w województwie podlaskim w tym roku kalendarzowym była obliczona była od podstawy wymiaru wynoszącej 32,5 tys. zł– mówi rzeczniczka.
Od 26 kwietnia 2023 roku okres urlopu rodzicielskiego został wydłużony o 9 tygodni. W przypadku urodzenia lub przyjęcia na wychowanie jednego dziecka urlop ten trwa teraz 41 tygodni, a w przypadku więcej niż jednego dziecka – 43 tygodnie. Urlop rodzicielski można wykorzystać jednorazowo lub w częściach, jednak nie później niż do końca roku kalendarzowego, w którym dziecko ukończy 6. rok życia. Warto zaznaczyć, że dodatkowe 9 tygodni urlopu przysługuje tylko jednemu z rodziców. Jeśli ubezpieczona matka, wykorzystała urlop w maksymalnym wymiarze, na przykład 32 lub 34 tygodnie, to pozostałe 9 tygodni może wykorzystać jedynie ojciec dziecka. Natomiast jeśli rodzice zdecydują się podzielić urlop rodzicielski między sobą, to gdy matka wykorzysta 20 tygodni, ojcu będzie przysługiwać 21 tygodni urlopu rodzicielskiego.
Z kolei rodzice dziecka, które posiada zaświadczenie „Za życiem” mają prawo do 65 tygodni urlopu rodzicielskiego w przypadku urodzenia lub przyjęcia na wychowanie jednego dziecka. W przypadku porodu mnogiego urlop ten wynosi 67 tygodni, natomiast przyjęcie na wychowanie starszego dziecka skutkuje 62 tygodniami (dotyczy dzieci w wieku do lat 7, do 10. roku życia, jeśli otrzymały decyzję o odroczeniu obowiązku szkolnego albo do 14 lat w przypadku wystąpienia do sądu o przysposobienie).
Co do zasady w przypadku urodzenia bądź przyjęcia na wychowanie jednego dziecka, łączny okres pobierania zasiłku macierzyńskiego, obejmujący urlop macierzyński ( urlop na warunkach urlopu macierzyńskiego) oraz urlop rodzicielski, wynosi 61 tygodni. W przypadku bliźniaków okres ten wydłuża się do 74 tygodni, dla trojaczków wynosi 76 tygodni, dla czworaczków 78 tygodni, a dla pięcioraczków i większej liczby dzieci – 80 tygodni.
